Participatietool: effectief sturen naar zinvolle participatie

“Ik wilde wel graag een scriptie schrijven waarmee het bedrijf ook daadwerkelijk iets zou doen”, zegt Bas. “Sabine van Ad Fontem reageerde op mijn oproep op LinkedIn en na één gesprek waren we er uit.” De participatietool was toen nog niet in zicht. Integendeel. “Het idee was eerst om, naast de scriptie, een handreiking op te leveren, voor de adviseurs van Ad Fontem. Maar een handreiking bleek al snel een te statisch document voor een dynamisch proces als het participatietraject.”

Na de eerste weken van onderzoek volgde de onderzoekvraag en deelvragen. Door te kijken naar de adviseurs van Ad Fontem en de Omgevingswet ontstond een combinatie waaruit de participatietool is ontstaan. “Vanuit de Omgevingswet wordt participatie weliswaar verplicht gesteld maar is deze wel vormvrij”, legt Bas uit. “Er zijn zóveel mogelijkheden dat veel mensen er in verzanden. Je hebt een soort routekaart nodig om sturing te kunnen geven. Om door te kunnen met het traject, moeten er keuzes worden gemaakt.”

Participatie valt vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Vaak staat de doelgroep centraal of wordt gekozen voor een klassieke wijze van participeren, simpelweg omdat de organisatie het nu eenmaal al jaren zo doet. Denk bijvoorbeeld aan een bewonersavond. Bas beschrijft in zijn scriptie twee parallel aan elkaar lopende processen: het communicatieproces en het participatieproces. Het communicatieproces bedient de vraag hoe de doelgroep het beste bereikt worden. Voor het participatieproces kijkt Bas naar twee andere elementen.

Impact & speelruimte

“De participatietool gaat uit van maatschappelijke, sociaaleconomische en ruimtelijke impact en speelruimte. Een torenflat in een wijk waar alleen laagbouw staat, heeft een grote ruimtelijke impact. Net zoals een AZC over het algemeen een grote maatschappelijke impact heeft,” geeft Bas aan.  Daarnaast gaat de tool uit van speelruimte. Die is deels afhankelijk van de opdrachtgever. De initiatiefnemer kan de mate van speelruimte bepalen en soms is de speelruimte al bepaald door wet- en regelgeving.

“In de kern is participeren natuurlijk ook iets super Nederlands. Het past bij onze poldercultuur, iedereen mag en wil meepraten, gehoord worden en meebeslissen. Door goed te participeren kunnen participanten zich het onderwerp eigen maken, waardoor er meer draagvlak kan ontstaan.”
Impact en speelruimte zijn de vertrekpunten waarmee Bas de tool bedacht. “Het team van Ad Fontem beschikt over jarenlange ervaring en kan dus op voorhand van een project goed inschatten wat de impact zal zijn. Zo valt enerzijds goed te adviseren over de te geven speelruimte maar kan ook heel snel een goede werkvorm gekozen worden wanneer de speelruimte al een gegeven is”.  

De tool helpt de gebruiker in logische stappen vooraf een heldere analyse te maken van de casus. Vervolgens kan gekeken worden op welke trede van de participatieladder je participeren wilt. Gaat het om informeren, adviseren, coproduceren of is een andere trede van toepassing? Bij iedere trede zijn verschillende werkvormen denkbaar. Slimme, eenvoudige werkvormen die zorgen voor interactie met de doelgroep en datgene ophalen waarvoor er geparticipeerd wordt. “En vaak ook nog leuker dan een bewonersavond”, lacht Bas. De gebruiker kan elke werkvorm makkelijk eigen maken of aanpassen.

De verschillende werkvormen worden toegelicht in de bijbehorende brochure. Ad Fontem geeft ook workshops aan beleidsmedewerkers binnen de overheid. Aan wat voor soort participatiebeleid heeft de gemeente behoefte? Hoe kan een participatietraject voor een grote woningbouwopgave het beste worden aangepakt? Zaken waar we graag over meedenken, in adviseren of in ontzorgen. Met de participatietool als basis is er heel veel mogelijk.

De scriptie van Bas werd goed afgesloten en de periode aan het Saxion zit er op. Daarmee is Bas nog niet uitgeleerd. Eerst gaat hij de pre-master Technology and Liberal Arts and Sciences doen, aan de Universiteit Twente. Daarna is de weg vrij voor de master Spacial Engineering. Ondertussen blijft hij werkzaam bij Ad Fontem, waar met de komst van de participatietool een heel nieuw werkveld ligt om te ontginnen.